Japke-d Bouma

Taal is niet genderneutraal

Als kind dacht ik altijd dat woorden neutraal waren. Een boom is een boom, een baas is een baas, een brug is een brug – hoe moeilijk kan het zijn? Tot ik de uitdrukking ‘een boom van een vent’ ontdekte, ik merkte dat ‘bazig’ vrijwel alleen voor vrouwen wordt gebruikt (en ‘de baas’ voor mannen) én ik een artikel in de Volkskrant las waarin werd uitgelegd dat het grammaticaal geslacht van een woord beïnvloedt hoe mensen het waarderen.

Zo blijkt uit onderzoek dat Duitsers het woord ‘brug’ als ‘mooi’ en ‘elegant’ typeren – in het Duits is ‘Brücke’ vrouwelijk – en Spanjaarden een brug als ‘sterk’ en ‘stevig’ – in het Spaans heeft ‘puente’ een mannelijk lidwoord.

Dat is allemaal geen toeval, zegt dr. Ingrid van Alphen als ik haar erover bel. Van Alphen is taalwetenschapster en onderzoekt stereotypering door taal – tot aan haar pensioen bij de Uva. Momenteel is ze lid van de werkgroep Genderinclusief taalgebruik van de Nederlandse Taalunie. 

 

 

Taal is helemaal niet neutraal, want woorden hebben sociale betekenissen, zegt zij. „In de taal is de man vaak de norm, het vertrekpunt, de maat der dingen, en is de vrouw vaak ondergeschikt.” Van Alphen noemt dit ‘androcentrisme’. 

 

6222
6222

Als voorbeeld hiervan noemt Van Alphen allerlei opsommingen waarin eerst het mannelijke en pas daarna het vrouwelijke wordt genoemd, zoals ‘vaders en moeders’; ‘zonen en dochters’; ‘jongens en meisjes’; ‘mannen en vrouwen’. Pas als mensen zich realiseren dat dames voorgaan, zeggen ze ‘dames en heren’ – dat is de enige uitzondering.

Ook is het voor vrouwen wel positief om ‘one of the boys’ te zijn, of een ‘tomboy’, maar wordt het als een belediging gezien om mannen ‘one of the girls’ of ‘meisjesachtig’ te noemen. Er zijn ook geen ‘powermannen’, louter ‘powervrouwen’: bij vrouwen moet de power blijkbaar apart worden vermeld – de mannelijke pendant van de term ‘werkende moeder’ bestáát niet eens.

Maar er gaat pas écht een roze en blauwe wereld voor me open als Van Alphen me wijst op de vooroordelen in het computerprogramma Word. Als je daar een woord intypt en er met je rechtermuisknop op gaat staan, verschijnt er een ‘synoniemenlijst’ die zó stereotype is dat ik er bijna een feministische attaque van krijg.

Zo staan er bij het woord ‘vrouw’ bijvoorbeeld als eerste opties ‘echtgenote, eega, gade, gemalin en moeder’; en verschijnt bij het woord ‘man’ als eerste optie ‘baas’ (!) – en pas op nummer 19 ‘echtgenoot’. Verder is een ‘man’ volgens deze lijst zelfs nooit ‘vader’, maar gelukkig wel een ‘vent’.

Ik zou zeggen: hoog tijd voor een flinke feministische schoonmaak, Word! En als jullie dan toch bezig zijn, kunnen jullie misschien meteen uitleggen waarom ‘lef’ in onze samenleving altijd in verband wordt gebracht met ballen en nooit met de clitoris, waarom een ‘collegaatje’ nooit een man is en waarom er geen ‘bomen van vrouwen’ bestaan.

Ik ken er namelijk genoeg.

 

Zoeken binnen VNAB